Zakaz cesji wierzytelności – jakie są nowe przepisy?

Faktoring opiera się na cesji wierzytelności, czyli przeniesieniu praw do wierzytelności przez dotychczasowego wierzyciela na osobę trzecią. Należność z tytułu wystawionej faktury firma przekazuje faktorowi, który spłaca ją od ręki. Niestety, nie zawsze cesja wierzytelności, zatem i faktoring, są możliwe. Jeśli w umowie między przedsiębiorcą a kontrahentem wpisano zakaz cesji, zgodny z prawem, to wtedy nie można przenieść prawa do danej należności na inny podmiot. Ostatnio wprowadzono nowelizacje prawne, które objęły także temat cesji wierzytelności. Czy zniesiono możliwość wpisania zakazu cesji do umów?

Zakaz i ograniczenie cesji wierzytelności w umowie: na czym polega?

Przypomnijmy, na czym polega zakaz cesji wierzytelności lub jej ograniczenie. W umowie dotyczącej np. współpracy między firmą a kontrahentem lub spłaty zadłużenia między dłużnikiem a wierzycielem, można wpisać zakaz cesji wierzytelności. Oznacza to, że nie ma możliwości przeniesienia prawa do danej należności na podmiot trzeci np. faktora czy giełdę długów. Zdarza się też, że strony ustalają umowne ograniczenie cesji wierzytelności. Może ono przyjąć formę:

• uzależnienia skuteczności cesji od spełnienia danych warunków np. ustalenie, że następuje tylko w formie pisemnej,
• wskazania konkretnych podmiotów, na rzecz których można dokonać cesji wierzytelności,
• uzależnienia skuteczności cesji wierzytelności od wyrażenia zgody dłużnika.

Kiedy cesja wierzytelności jest nieważna?

Jeśli w umowie jest zakaz cesji wierzytelności lub jest ona ograniczona pewnymi warunkami, które nie zostały spełnione, a zostanie ona wykonana, to cesja jest nieważna. Jak sobie radzić z zakazem cesji? Taka umowa może zostać uznana za ważną i skuteczną, gdy dłużnik wyrazi na nią następczą zgodę. Jeśli do tego nie dojdzie, cesja wierzytelności jest uważana za nigdy nie zawartą. Co warte podkreślenia, jeśli wymogiem jest uzyskanie zgody dłużnika, to o taką lepiej się ubiegać przed cesją wierzytelności, niż liczyć na następczą zgodę dłużnika już po fakcie.

Zniesienie zakazu cesji: nowe przepisy

Od jakiegoś czasu środowisko faktoringowe postuluje za zniesieniem zakazu cesji wierzytelności poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów prawnych. Prace nad nowelizacją przepisów i dyskusje o zakazie cesji wierzytelności trwały wiele miesięcy. W rezultacie 8 grudnia 2022 roku weszła w życie nowelizacja tzw. ustawy anty-zatorowej, czyli ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Jednakże nie wprowadziła ona zniesienia zakazu cesji w całości. Wpisano jedynie bezskuteczność umownych ograniczeń przelewu wierzytelności oraz zakazu cesji w transakcjach asymetrycznych, pod warunkiem, że upłynął termin wymagalności. Dokładny zapis dotyczący tej kwestii, art. 9a, brzmi: 

Art. 9a. 1. W transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca, zastrzeżenie umowne wyłączające albo ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności staje się bezskuteczne, jeżeli zapłata nie nastąpiła w terminie określonym w umowie, a jeżeli tego terminu w umowie nie określono – od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. 

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny.

Zatem w przypadku transakcji między dużym i mniejszym podmiotem, gdy ten drugi jest wierzycielem, zapisy ograniczające lub wyłączające cesję wierzytelności są bezskuteczne, jeśli nie uiszczono zapłaty w ustalonym terminie. Mikro, mały i średni przedsiębiorca mogą dokonać przeniesienia praw do danej wierzytelności na inny podmiot.

Całkowite zniesienie zakazu cesji – kolejny krok?

Co dalej? Polski Związek Faktoringowy oraz zrzeszeni w nim faktorzy liczą na to, że dojdzie do wpisania do aktów prawnych zniesienia zakazu cesji wierzytelności, bo taki jest postulat tego środowiska od wielu lat. Dotychczasowa nowelizacja tylko częściowo rozwiązuje problem, bo w dalszym ciągu w przypadku transakcji symetrycznych lub takich, w których nie doszło do upłynięcia terminu płatności, umowny zakaz cesji czy jej ograniczenie mogą obowiązywać. Zniesienie zakazu cesji i konsekwencje takiego kroku w postaci swobodnej możliwości cesji wierzytelności w każdej sytuacji i dowolnemu podmiotowi np. faktorowi, będą mile przyjęte zarówno przez rynek faktorów, jak i faktorantów.

Zakaz cesji wierzytelności nie zawsze jest problemem. W SMEO faktoring można otrzymać,  mając taki zapis w umowie. Wystarczy uzyskać zgodę kontrahenta na cesję, a faktura będzie mogła być sfinansowana. Skontaktuj się z nami i dowiedz się więcej!