Wierzytelność – co to jest?

Wierzytelność to pojęcie, które często pojawia się w kontekście zobowiązań finansowych i prawnych. Najprościej ujmując, to prawo, które przysługuje wierzycielowi względem dłużnika. Dowiedz się, co to jest wierzytelność, jakie są jej rodzaje i czym się różni od należności.

Wierzytelność – co to jest?

Wierzytelność to pojęcie, które odgrywa kluczową rolę w prawie cywilnym i obrocie gospodarczym. Zrozumienie, co to jest wierzytelność, jest zwłaszcza istotne zwłaszcza dla osób prowadzących działalność gospodarczą. W najprostszym ujęciu, wierzytelność to prawo jednej strony, zwanej wierzycielem, do żądania od drugiej strony, nazywanej dłużnikiem, spełnienia określonego świadczenia. Świadczenie to może przybierać różne formy, takie jak zapłata sumy pieniężnej, dostarczenie towaru, wykonanie usługi lub inne działania przewidziane w umowie między stronami.

Podstawy wierzytelności

Wierzytelność wynika z istnienia zobowiązania, czyli stosunku prawnego, w którym jedna strona jest zobowiązana do spełnienia określonego świadczenia, a druga ma prawo tego świadczenia żądać. Wierzyciel ma zatem prawo do dochodzenia swojego roszczenia, podczas gdy dłużnik jest zobowiązany do jego zaspokojenia. Wierzytelność można porównać do długu, ale z perspektywy osoby, która ma prawo oczekiwać spłaty lub innego rodzaju świadczenia. Jest więc ona formą majątkowego prawa, które może być przedmiotem obrotu – można ją sprzedać, przekazać lub zabezpieczyć.

Rodzaje wierzytelności

Wierzytelności można podzielić na kilka rodzajów, w zależności od różnych kryteriów. Jednym z nich jest charakter zobowiązania, z którego wynika wierzytelność. Wyróżniamy:

• wierzytelności pieniężne, czyli prawo do otrzymania określonej sumy pieniędzy, oraz wierzytelności niepieniężne, które obejmują prawo do żądania wykonania określonego działania lub zaniechania;
• wierzytelności cywilnoprawne, wynikające z umów, oraz wierzytelności publicznoprawne, które mogą wynikać na przykład z zobowiązań podatkowych;
• wierzytelności zabezpieczone, które są chronione przez różne formy zabezpieczeń, takie jak hipoteka czy zastaw, oraz wierzytelności niezabezpieczone, które nie mają dodatkowej ochrony w przypadku niewypłacalności dłużnika.

Obrót wierzytelnościami

Wierzytelności, jako prawo majątkowe, mogą być przedmiotem obrotu. Oznacza to, że wierzyciel może swoją wierzytelność sprzedać, przenieść na inną osobę lub zabezpieczyć. Przykładem takiej transakcji jest cesja wierzytelności, czyli przeniesienie praw do wierzytelności na inny podmiot. W praktyce oznacza to, że nowy wierzyciel nabywa prawo do dochodzenia roszczeń wobec dłużnika. Cesja wierzytelności jest często stosowana w biznesie, szczególnie w sytuacjach, gdy pierwotny wierzyciel chce szybciej odzyskać swoje środki, zamiast czekać na spłatę od dłużnika. Na tym rozwiązaniu opiera się faktoring, w ramach którego przedsiębiorstwo sprzedaje swoje wierzytelności firmie faktoringowej w zamian za wypłacenie od razu środków z należnej faktury.

Jak odzyskiwać wierzytelności?

Odzyskiwanie wierzytelności to proces wymagający odpowiedniego podejścia, aby skutecznie i zgodnie z prawem uzyskać zaległe płatności od dłużnika. Pierwszym krokiem jest nawiązanie kontaktu z dłużnikiem, najlepiej w formie pisemnej, przypominając o zobowiązaniu i ustalając ostateczny termin spłaty. W przypadku braku reakcji, warto rozważyć bardziej stanowcze kroki, takie jak wezwanie do zapłaty, a jeśli to nie przynosi rezultatów, można skierować sprawę do firmy windykacyjnej lub podjąć działania prawne, w tym wniesienie pozwu do sądu. W trakcie całego procesu ważne jest, aby dokumentować wszelkie kroki, co ułatwi ewentualne postępowanie sądowe.

Wierzytelność a prawo

Wierzytelność jest ściśle powiązana z prawem cywilnym, które reguluje zasady dotyczące zobowiązań i roszczeń. Zgodnie z polskim kodeksem cywilnym, wierzytelność może być dziedziczona, co oznacza, że w przypadku śmierci wierzyciela, prawo do dochodzenia roszczeń przechodzi na jego spadkobierców. Warto również pamiętać, że wierzytelność może ulec przedawnieniu, co oznacza, że po upływie określonego czasu wierzyciel traci możliwość skutecznego dochodzenia swojego roszczenia przed sądem. Przedawnienie wierzytelności jest jednym z mechanizmów, które mają na celu ochronę dłużników przed nieskończoną odpowiedzialnością za długi.

Wierzytelności w praktyce

W praktyce wierzytelności odgrywają ogromną rolę w działalności gospodarczej. Dla przedsiębiorstw są one często głównym elementem płynności finansowej. Przykładowo, przedsiębiorstwa handlowe i produkcyjne często sprzedają swoje towary z odroczonym terminem płatności, co generuje wierzytelności od klientów. Zarządzanie wierzytelnościami, w tym monitorowanie terminów płatności oraz windykacja należności, jest kluczowe dla utrzymania zdrowej sytuacji finansowej firmy. Dlatego też wiele przedsiębiorstw decyduje się na outsourcing windykacji lub korzystanie z usług firm faktoringowych, które przejmują własność wierzytelności na podstawie cesji, wypłacają należne z ich tytułu środki  w zamian za prowizję i następnie zajmują się ich egzekwowaniem od kontrahentów.

Wierzytelność a należność

W kontekście prawa i finansów, często używa się terminów „wierzytelność” i „należność” zamiennie, choć różnią się one od siebie. Wierzytelność to prawo do żądania od dłużnika spełnienia określonego świadczenia, natomiast należność odnosi się do konkretnej kwoty lub świadczenia, które dłużnik jest zobowiązany uiścić wierzycielowi. Innymi słowy, wierzytelność to ogólne pojęcie obejmujące prawo do dochodzenia roszczenia, a należność to kwota, która jest należna wierzycielowi z tytułu tej wierzytelności. Zrozumienie tej różnicy jest istotne, szczególnie przy analizie dokumentów finansowych, gdzie można spotkać się z pojęciami „należności” i „wierzytelności” w kontekście zobowiązań i aktywów firmy.

Wierzytelność w faktoringu

Wierzytelność w faktoringu to należność, którą firma sprzedaje faktorowi (najczęściej instytucji finansowej lub bankowi) w zamian za natychmiastowy dostęp do gotówki. Faktoring pozwala przedsiębiorstwom na szybką poprawę płynności finansowej, eliminując konieczność czekania na zapłatę od kontrahentów. W ramach umowy faktoringowej faktor przejmuje prawo do dochodzenia wierzytelności od dłużnika. Istnieją różne formy faktoringu, w tym faktoring pełny, gdzie faktor bierze na siebie ryzyko niewypłacalności dłużnika, oraz faktoring niepełny, w którym ryzyko to pozostaje po stronie przedsiębiorstwa.